អ្នកវិភាគ៖ ការប្តឹង ICJ អាចធ្វើឱ្យថៃបាត់បង់ការគាំទ្រអន្តរជាតិ
នៅថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ កម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងជាផ្លូវការទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃ ជាពិសេសនៅតំបន់ជុំវិញមុំបី ដែលជាចំណុចប្រសព្វនៃព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ-ឡាវ។ ការសម្រេចចិត្តនេះ ដឹកនាំដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានបង្កឱ្យមានការពិភាក្សាយ៉ាងក្តៅគគុកទាំងនៅក្នុងប្រទេស និងលើឆាកអន្តរជាតិ។ អ្នកវិភាគមួយចំនួនបានលើកឡើងថា ការប្តឹងនេះអាចនឹងធ្វើឱ្យថៃប្រឈមនឹងផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ ជាពិសេសការបាត់បង់ការគាំទ្រពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។
ផ្ទៃខាងក្រោយនៃជម្លោះ
ជម្លោះព្រំដែនរវាងកម្ពុជា និងថៃ ជាពិសេសនៅតំបន់មុំបី បានកើតឡើងអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍។ តំបន់នេះ ដែលមានទីតាំងនៅជិតព្រំដែនបីប្រទេស (កម្ពុជា ថៃ និងឡាវ) គឺជាចំណុចនៃការទាមទារដែនដីដែលមិនច្បាស់លាស់។ កម្ពុជាអះអាងថា តំបន់នេះស្ថិតនៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយថៃ បានរំលោប បំពានដោយ ខណៈថៃអះអាងថាវាជាផ្នែកនៃខេត្តស៊ីសាកេត។ ការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ និងការចរចាដែលមិនទទួលបានជោគជ័យបានធ្វើឱ្យជម្លោះនេះអូសបន្លាយ។
នៅឆ្នាំ២០២៥ ក្រោយការប៉ុនប៉ងចរចាទ្វេភាគីបរាជ័យជាច្រើន លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានប្រកាសប្តឹងថៃទៅ ICJ ដោយលើកឡើងថា កម្ពុជាមិនអាចអត់ធ្មត់ចំពោះការរំលោភលើអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនបានទៀតទេ។ សេចក្តីប្រកាសនេះបានបង្កឱ្យមានប្រតិកម្មចម្រុះ ដោយថៃបានបដិសេធយុត្តាធិការរបស់ ICJ និងបានស្នើឱ្យមានការចរចាបន្ត។
ការវិភាគ៖ ហេតុអ្វីថៃអាចបាត់បង់ការគាំទ្រអន្តរជាតិ?
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងច្បាប់អន្តរជាតិបានលើកឡើងថា ការប្តឹងទៅ ICJ អាចជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់ជំហរអន្តរជាតិរបស់ថៃ។ លោក សុខ សុភ័ក្ត្រ អ្នកជំនាញខាងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យភ្នំពេញ បាននិយាយថា “ការបដិសេធយុត្តាធិការរបស់ ICJ អាចត្រូវបានមើលឃើញថាជាការមិនគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ។ នេះអាចធ្វើឱ្យប្រទេសមួយចំនួន ជាពិសេសសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក មានការសង្ស័យចំពោះការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ថៃចំពោះសណ្តាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិ។
អ្នកវិភាគម្នាក់ទៀត លោក ចាន់ សុភាព បានបន្ថែមថា ប្រទេសថៃអាចប្រឈមនឹងសម្ពាធពីបណ្តាប្រទេសអាស៊ានផ្សេងទៀត ដែលចង់ឃើញការដោះស្រាយជម្លោះប្រកបដោយសន្តិភាព។ “អាស៊ានមានគោលការណ៍ជៀសវាងជម្លោះ ហើយការបដិសេធរបស់ថៃក្នុងការចូលរួមជាមួយ ICJ អាចត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការបង្កភាពតានតឹងក្នុងតំបន់”។
ប្រតិកម្មរបស់ថៃ
រដ្ឋាភិបាលថៃបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ដោយបដិសេធការចោទប្រកាន់របស់កម្ពុជា និងបានអំពាវនាវឱ្យមានការចរចាទ្វេភាគីបន្ត។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោក ផាថុងថាន ស៊ីណាវ៉ាត្រា បាននិយាយថា “ថៃនឹងមិនទទួលយកការដោះស្រាយតាមផ្លូវតុលាការ ដែលមិនមានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់នោះទេ។ យើងជឿជាក់លើការដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិភាព និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក។” ទោះជាយ៉ាងណា ការបដិសេធនេះត្រូវបានអ្នកវិភាគមើលឃើញថា ជាការព្យាយាមទិញពេលវេលា ខណៈថៃកំពុងប្រឈមនឹងសម្ពាធផ្នែកនយោបាយក្នុងស្រុក។
ទស្សនៈអន្តរជាតិ
សហគមន៍អន្តរជាតិបានបង្ហាញការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះជម្លោះនេះ។ សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបបានអំពាវនាវឱ្យភាគីទាំងពីរប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិភាព។ ប្រទេសចិន ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជា បានស្នើឱ្យធ្វើការសម្របសម្រួល ប៉ុន្តែមិនទាន់មានការឆ្លើយតបជាផ្លូវការពីភាគីទាំងពីរនៅឡើយទេ។
អង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) ក៏បានជំរុញឱ្យមានការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ និងការទទួលយកយុត្តាធិការរបស់ ICJ ដើម្បីជៀសវាងភាពតានតឹងក្នុងតំបន់។ អ្នកនាំពាក្យរបស់អគ្គលេខាធិការ UN បាននិយាយថា “យើងសង្ឃឹមថា ភាគីទាំងពីរនឹងស្វែងរកដំណោះស្រាយដែលផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។”
ផលប៉ះពាល់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម
ថៃបាន បង្កឱ្យមានផលប៉ះពាល់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ថៃបានប្រកាសហាមឃាត់ទំនិញមួយចំនួនពីប្រទេសកម្ពជា ដែលបានជំរុញឱ្យកម្ពូជាឆ្លើយតបដោយការដាក់កម្រិតលើការនាំចេញផលិតផលកសិកម្ម។ វិធានការទាំងនេះបានប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជននៅតាមព្រំដែន ដែលពឹងផ្អែកលើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែន។
ប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើនបានបង្ហាញការគាំទ្រចំពោះជំហររបស់រដ្ឋាភិបាល ដោយមើលឃើញថាវាជាការការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិ។ ទោះជាយ៉ាងណា នៅថៃ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងក្រុមប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលបានរិះគន់ជំហររបស់ថៃថាជាការបង្កហេតុ។
អនាគតនៃជម្លោះ
អ្នកវិភាគជឿជាក់ថា ការប្តឹង ICJ នឹងចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំដើម្បីទទួលបានសេចក្តីសម្រេច។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ភាពតានតឹងនៅតាមព្រំដែនអាចនឹងបន្តកើនឡើង ប្រសិនបើភាគីទាំងពីរមិនអាចឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងមួយ។ លោក សុខ សុភ័ក្ត្រ បាននិយាយថា “កម្ពុជាមានឱកាសខ្ពស់ក្នុងការទទួលបានការគាំទ្រពី ICJ ដោយសារតែភស្តុតាងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងផែនទីដែលគាំទ្រការអះអាងរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែ នយោបាយអន្តរជាតិអាចជះឥទ្ធិពលដល់លទ្ធផល។”
សេចក្តីសន្និដ្ឋាន
ការប្តឹងទៅ ICJ របស់កម្ពុជាប្រឆាំងនឹងថៃ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ខណៈពេលដែលកម្ពុជាប្តេជ្ញាការពារអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ថៃកំពុងប្រឈមនឹងសម្ពាធទាំងក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិ។ អ្នកវិភាគជឿជាក់ថា ការបដិសេធយុត្តាធិការរបស់ ICJ អាចធ្វើឱ្យថៃបាត់បង់ការគាំទ្រពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ប៉ុន្តែលទ្ធផលនៃជម្លោះនេះនៅតែមិនច្បាស់លាស់។ សន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់នឹងអាស្រ័យលើសមត្ថភាពរបស់ភាគីទាំងពីរក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយរួមគ្នា។
ប្រភព
- សុខ សុភ័ក្ត្រ អ្នកជំនាញខាងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ សាកលវិទ្យាល័យភ្នំពេញ។
- ចាន់ សុភាព អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យ។
- ស៊ន សុជាតិ អ្នកស្រាវជ្រាវ វិទ្យាស្ថានអាស៊ីសិក្សា។
- សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់រដ្ឋាភិបាលថៃ ថ្ងៃទី១៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។
- អង្គការសហប្រជាជាតិ សេចក្តីថ្លែងការណ៍អ្នកនាំពាក្យអគ្គលេខាធិការ ថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។
